Kahvaltı sofralarımızın başköşesinde yerini alan ayrıca her biri damaklarda ayrı bir lezzet bırakan peynir vazgeçmediğimiz gıdaların başında gelir.

Türk mutfağında tuzlusu olsun tatlısı olsun birçok yemek tarifinin malzemesi olan yöresel ve geleneksel peynirin geçmişini çeşitlerini bu yazı dizimizde yer verelim istedik.
Aslında peynirin tarihi insanlık kadar eskiye dayanıyor. Ne kadar eskiye dayandığına dair kesin bilgi olmasa da olası çıkış yerleri Orta Asya, Orta Doğu olduğu ve oradan da Avrupa’ya yayıldığı tahmin edilmektedir. Roma imparatorluğu döneminde fethedilen bölgelerden Avrupa’ya daha çok yayıldığı belirtiliyor.
Peynir yapımcılığı ile ilgili ilk yazılı kaynak M Ö 2000’li yıllarda Mısır’daki mezar yazıtlarına dayanmaktadır.
Peynir kelimesi Türkçeye Farsçadan (sütten mayalandırılmış) anlamına gelen “Pamir” kelimesinden geçmiştir.
Peynir, süt proteini kazeinin peynir mayası ve peynir kültürü ile pıhtılaştırılması ayrıca bu pıhtıdan peynir suyunun ayrılmasıyla elde edilen fermente  edilmiş bir çeşit süt ürünüdür.
Peynir taze olarak tüketilebileceği gibi belirli bir olgunlaşma periyodunu takiben de tüketilmektedir.
Dünyada binlerce yıl önce yapılmaya başlanan peynir, Türkiye’de de pek çok türüyle ve adına düzenlenen festivallerle birlikte Türk mutfağında önemli besin kaynakları arasında yer almaktadır.
Geleneksel yollarla ya da modern modern tesislerde binden fazla peynir çeşidi olmakla beraber, özellikle kırsal yerleşim alanlarında, evlerde üretilen peynir çeşitleri yalnızca üretildiği bölgede bilinen gizli bir lezzet olarak kalmış ve ne yazık ki kayıt altına alınamamış.

Türkiye’deki peynir çeşitleri araştırmasında bilinen tam 193 çeşit peynirin var olduğu açıklanmış.
Yöresel peynirlerin koruma altında olduğu dünyada çok büyük çeşitlilik gösteren aroma, tat, yapı ve şekle sahip peynirler tanındıkça üreticiler artık ürünlerinin resmî olarak tanınması, yani patent enstitüsünce tescil edilmesi için başvuruyorlar.


Türk Patent Enstitüsü müracaat eden üreticilerin mallarını “coğrafi işaret” olarak “menşe” adı  ya da “mahreç” işareti olarak tescil edilmektedir.


Türkiye’de Türk Patent Enstitüsü tarafından coğrafi işaret olarak tescillenen 9 çeşit peynir türleri şunlardan oluşmaktadır.
 “Kırklareli Peyniri, Malkara Eski Kaşar Peyniri, Van Otlu Peyniri, Yozgat Çanak Peyniri, Diyarbakır Örgü Peyniri, İzmir Tulum Peyniri, Kabataş Köy Peyniri, Erzurum göğermiş Peyniri, Hatay Künefe Peyniri”
Öncelikle en çok tüketilen ve sevilen peynir çeşitlerimizin bazıları hakkında kısaca özet bilgiyi söyle sıralayabiliriz.
Ezine Peyniri:
Koyun, keçi ve inek sütünden yapılan sert ve yumuşak olarak sevilen bu peynir Çanakkale-Ezine yöresine mahsustur.
Antep Peyniri:
Gaziantep’te “pişken” ya da ”Kelle”olarak adlandırılan bu peynir, geleneksel olarak avuç içinde şekillendirilerek koyun veya keçi sütünden yapılıyor.
Çivil Peyniri:
Coğrafi işaretli peynirlerimizden biri olan çivil peyniri, yağı alınmış taze sütten yapılıyor. Börek ve makarna ile çok tüketiliyor.

Tulum Peyniri: Ülkemizin birçok yöresinde yapılan tulum peyniri en az üç ile altı ay arası tulumlarda bekletilerek olgunlaştırılır.
Divle Obruk Peyniri: Karaman-Divle köyü ve çevresine mahsus bu peynirin diğer peynirlerden farkı peynir terlemesinin yıkanması ve olgunlaştırmak anacıyla Obruk denilen mağaraya konmasıdır. Koyun ve keçinin çiğ sütünden yapılan bir çeşit otlu peynirdir.


Van Otlu Peyniri :Genelde ilkbahar aylarında koyun, keçi sütünden çiğ olarak yörenin otlarının karışımı ile yapılır.2 veya 3 ay olgunlaştıktan sonra tüketime hazır hale gelir.


Örgü Peyniri : Kendisine özgü hoş bir aromaya sahip olan bu peynirin en önemli özelliği sıcak suda kaynadıktan sonra saç örgüsü şeklinin verilmesidir.
Mihalliç Peyniri: Mihalliç peyniri ilk kez Osmanlı İmparatorluğu döneminde keçi ve inek sütünden yapılan keskin ve tuzlu tadında bir peynir türlüdür. Parmasan gibi salata ve fırın yemeklerinde ayrıca meze ve garnitür olarak da tüketilmektedir.
Kars Kaşarı: Bu peynirin yapımında kullanılan süt, yaklaşık 100 tanesi endemik olan 1600 civarında çiçekli bitkilerin bulunduğu Kars ve Ardahan yöresinin meralarında  otlayan hayvanların sütünden elde edilen çok sevilen bir peynirdir. Türkiye, zengin yöresel yemek kültürüne sahip olmasının yanında  peynir çeşitliliği bakımından zengin ülke durumundadır.