Yargı reformunun beşinci paketi olarak bilinen “İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” 30 Kasım 2021 tarihli ve 31675 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanun ile 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu, 1136 sayılı Avukatlık Kanunu, 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu, 492 sayılı Harçlar Kanununa bağlı (1) sayılı Tarife, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu, 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu, 5717 sayılı Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yön ve Kapsamına Dair Kanun, 7155 sayılı Abonelik Sözleşmesinden Kaynaklanan Para Alacaklarına İlişkin Takibin Başlatılması Usulü Hakkında Kanun’da değişiklik yapılmıştır.

icra ve iflas dairelerinin işleyişi, icranın geri bırakılması, cebri icra ve satış ile velayet altındaki çocukların teslimi konularında önem arz eden esaslı birtakım değişiklik ve düzenlemeler getiren Kanun ile yapılan değişiklik ve getirilen düzenlemelerden bazıları aşağıda sıralanmıştır.

  •  Adalet Bakanlığı tarafından icra dairelerinin başına icra müdürünün yetkilerini haiz bir “İcra Baş Müdürü” görevlendirilebilecektir.
  • İş yoğunluğunun ve icra dairelerinin fazla olduğu yerlerde Bakanlık tarafından “İcra Daireleri Başkanlığı” kurulabilecektir. İcra Daireleri Başkanlığı, icra dairelerinin gözetimi ve denetimi ile idari işlerine de bakacaktır.
  • İcranın geri bırakılması kararı, takibin yapıldığı yer icra mahkemesi tarafından verilebilecektir. Böylelikle, İcranın geri bırakılması (tehir-i icra) kararını verme yetkisi Bölge Adliye Mahkemesi ile Yargıtay’dan alınmıştır.
  • Bölge adliye mahkemesinin başvurunun esastan reddine ilişkin kararına karşı temyiz yolunun açık olması hâlinde, temyiz yoluna başvurma süresinin dolmasına kadar icranın geri bırakılması kararının etkisi devam edecektir.
  • Haczedilmiş ancak muhafaza altına alınmamış mallar satış talebi üzerine muhafaza altına alınacak veya ihale alıcısına teslime hazır hale getirilecek, aksi halde satış yapılmayacaktır. Açık artırmanın tüm aşamalarının elektronik ortamda yapılması usulü kabul edildiğinden, hacizli malın satış mahalline getirilmesini gerektiren hükmün uygulama alanı kalmamıştır.
  • Haczolunan mallar için açık artırmanın bütünüyle UYAP sistemine entegre elektronik satış portalında yapılması kabul edilmekte ve açık artırmanın fiziki ortamda tamamlanması uygulamasından vazgeçilmektedir.
  • İstihkak iddiasında bulunan üçüncü kişinin haczedilen malın yedi eminliğini kabul etmesi halinde, mal muhafaza altına alınmayacaktır. Ancak, İcra ve İflas Kanunu uyarınca takibin devamına karar verilmesi durumunda, mal muhafaza altına alınabilecektir.
  • Hacizli malların satış isteme süreleri yönünden taşınır ve taşınmaz mal ayırımı kaldırılmış ve taşınır için satış isteme süresi, taşınmazlarda olduğu gibi 1 yıl olarak kabul edilmiştir.
  • Haczedilen malların satışının hızlı bir şekilde yapılabilmesi için satış talebiyle birlikte kıymet takdiri ve satış giderlerinin tamamının peşin olarak yatırılması zorunluluğu getirilmiştir.

      -İcra dairelerinin başkanı Hâkim sınıfından getirilecek ve icra dairelerinin gözetim, denetimini sağlayacak, idari işlere bakacaktır.

  • Borçlunun borcunu muntazam taksitlerle ödemeyi taahhüdü veya alacaklı ile borçlunun hacizden önce ya da hacizden sonra borcun taksitlendirilmesi için yapacakları sözleşme nedeniyle icra dairesinde düzenlenecek tutanak veya kâğıtların damga vergisinden istisna olacağı düzenlenmiştir.
  • Borçlu, hacizli malın satışını bizzat isteyebilecektir.
  • Borçlu, kıymet takdirinin tebliğinden itibaren 7 gün içinde haczedilen malının rızaen satışı için kendisine yetki verilmesini talep edebilecek, kıymet takdiri yapılmadığı durumlarda kıymet takdiri yapılmasını isteyebilecektir.
  • Rızai satışta bedel, en az malın muhammen kıymetinin %90’ına karşılık gelen miktarı ile o malla güvence altına alınan ve satış isteyenin alacağına rüçhanı olan alacakların toplamından hangisi fazla ise, bu miktarı ve ayrıca bu miktara ilave olarak bu aşamaya kadar bu mahcuz için yapılan takip masrafları toplamı kadar olacaktır. Bu kapsamda, elektronik satış portalının işleyişini ya da güvenliğini tehlikeye sokan veya satış portalına erişimi engelleyen ya da zorlaştıran nitelikte eylemlerde bulunanların satış portalına girişlerinin 3 ay süreyle engelleneceği düzenlenmiştir.
  • Kıymet takdirine ilişkin şikâyet, yetkisiz icra mahkemesine yapılırsa, icra mahkemesi evrak üzerinde inceleme yaparak, başvuru tarihinden itibaren en geç on gün içinde yetkisizlik kararı verecek ve dosyayı resen yetkili icra mahkemesine gönderecektir.
  • İhale alıcısı tarafından, ihalenin feshi talep edilmiş olsa dahi artırma sonuç tutanağının ilanından itibaren 7 gün içinde satış bedeli nakden ödenecektir.

Kanunun yasalaşmasıyla birlikte Aile Mahkemeleri tarafından verilen çocuk teslimi işlemleri, icra dairelerinden alınarak Adalet Bakanlığı Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Dairesi Başkanlığına bağlı olan adli destek ve mağdur hizmetleri müdürlüklerine verilmiştir.   Kanuna göre, çocuk teslimine dair ilam veya tedbir kararları, yükümlüsü tarafından rızasıyla yerine getirilmediği takdirde hak sahibi, ilam veya tedbir kararının yerine getirilmesi için müdürlüğe başvurabilecektir. Çocuk teslimi sürecinde yapılacak tüm işlemler tamamen ücretsiz olacak, harç alınmayacak ve yapılacak tüm masraflar Devlet bütçesinden karşılanacaktır.

Mevzuat değişikliklerinin yapılmasının ardından, bir yıllık geçiş süreci sonrası çocuk teslimi, adliyelerdeki Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüklerinin koordinesinde valilikler ve yerel yönetimlerin desteğiyle uzmanlar eşliğinde, pilot uygulama başlayacaktır.

-Çocuk teslimi veya çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilam veya tedbir kararının yerine getirilmesini engelleyenlere disiplin hapsi uygulanacaktır.

-Bu işlemler, çocuğun üstün yararı doğrultusunda psikolog, pedagog, sosyal çalışmacı, çocuk gelişimci ve rehber öğretmen gibi uzmanlar eliyle yerine getirilecektir.

-Bu işlemler çocuğun örselenmesine neden olmayacak şekilde kamu kurum ve kuruluşları ile belediyelerin sosyal hizmet merkezleri, gençlik merkezleri, aile yaşam merkezleri gibi mekânlarda gerçekleştirilecektir.

-Kişisel ilişki kurulmasına dair kararın gerekleri yerine getirilmezse çocuğun menfaatine aykırı olmamak kaydıyla velayet hakkı değiştirilebilecek. Bu husus kişisel ilişki kurulmasına dair kararda taraflara ihtar edilecektir.